باسمه تعالی
قصص قرآن
قصص جمع قصه به معنای داستان و سرگذشت است. قصه در قرآن بازگوکردن سرگذشتی است که از واقعیات عینی حیات بشر حکایت دارد، تا برای آیندگان عبرتی باشد. داستان زمانی عبرت انگیز است که از متن واقع برخاسته باشد و هرگز جنبه تخیلی نداشته باشد، زیرا ترسیم و تخیل نمیتواند واقعیت زیبایی ها و زشتی ها را ارائه دهد یا سندی مستحکم برای آن باشد
ویژگی های قصص قرآنی
1.گزینش در قصه: از ویژگی های قرآن در بیان داستان نقل گزینشی آن است یعنی هیچ داستانی را به طور کامل نقل نمی کند، بلکه به گونه گزینشی و قسمت هایی را که با هدف اصلی کلام مرتبط است بیان می کند، زیرا قرآن یک کتاب تاریخی یا داستانی نیست و صرفاً کتاب هدایت و ارشاد است. قرآن برای عبرت و پندآموزی، ارزشها و ضدارزش هایی را که در تاریخ رخ داده بازگو می کند تا تجربه های تلخ تکرار نشود و ضد ارزش ها جای ارزش ها را نگیرد. لذا در نقل داستان ها به همان اندازه که حامل پیام است اکتفا می کند.
2. واقع گرایی مطلق: قصص قرآن از نظر ادبی واقع گرا شمرده می شوند زیرا قصه های قرآنی حق بوده اند: (نحن نقص علیک نبأهم بالحق) یعنی آنچه را بر تو فرو می خوانیم و از سرگذشت آنان(اصحاب کهف) خبر می دهیم همه آن عین حقیقت است که واقع شده است و هرگز تخیل در آن راه ندارد.
3. تربیت و آموزش: از دو ویژگی پیشین روشن شد که هرگز قرآن با عنوان سرگرمی و حتی برای جلب توجه عرب جاهلی داستان سرایی نکرده، جز آن چه مقتضای حکمت بود و در تعلیم و تربیت انسان ها مؤثر بوده است. لذا قصه های قرآن که در پی اهداف مقدسی نقل شده اند هرگز در صدد ارضای تمایلات بشر نبوده است
اهداف قصص قرآنی
1.تربیت و آموزش از طریق القای غیرمستقیم
2. عبرت و تفکر
3. بیان حقایق و احیای تفکر دینی صحیح بر مبنای زدودن خرافات
4. شاهد صدق نبوت و زمینه برای گسترش دعوت
5. آرامش خاطر پیامبر و امیدآفرینی در دل های مؤمنان با نوید موفقیت
راز تکرار در قصص قرآنی
در قرآن گاه یک داستان مکرراً و با اختلاف نقل می شود. این اختلاف به تفاوت هدف ها بستگی دارد و در آن حکمتی است به عنوان نمونه در سوره توبه خطاب به منافقین چنین آمده است: (و سیری الله عملکم و رسوله ثم تردون) توبه /94 و خطاب به مؤمنین آمده: (فسیری الله عملکم و رسوله و المومنون و تستردون) توبه /105 که مومنون در آیه دوم اضافه شده، زیرا اعمال توطئه آمیز منافقین را جز خدا و رسول کسی نمی داند ولی اعمال نیک مؤمنان بر همه آشکار است.
منبع: کتاب علوم قرآنی تألیف آیت الله محمد هادی معرفت، تلخیص صفحات 271 تا 284