در برخی از آیات قرآن درباره هجرت آیاتی امده است از جمله آیه100 سوره نساء که می فرماید: ومن یهاجر فی سبیل الله یجد فی الارض مراغما کثیرا وسعه ومن یخرج من بیته مهاجرا الی الله ورسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله وکان الله غفورا رحیما.
مقصود از هجرت در این آیه به قرینه ذکر آن در کنار آیات جهاد، هجرت دینی است که علت وهدف آن گاهی تمکن از امتثال دستورهای دینی است. اقسام سه گانه یاد شده، به لحاظ درجات واجر مهاجران آن ها،همچنین حکم اشخاص درآن ها یکسان نیستند وبرای هر فردی با احرازتوان اثرگذاری وی در آن ها،هجرت لازم است. هجرت زمان ومکان خاص ندارد ومعیار آن توان امتثال احکام الهی بدون تبعیض وعسر وحرج است.
این آیه از مهاجرانی که برای رضای الهی وحفظ دین از همه تعلقات مادی گذشته وبا دست خالی ومشقت فراوان،ترک دیار خویش کنند،به عظمت یاد کرده وآنان را هم به گریزگاه وپناهگاه وسرزمینی امن،مطمئن،متناسب با حیات معنوی وانسانی وموافق با زندگی مادی یعنی مسکن ومکان مناسب برای زندگی وکشاورزی بشارت می دهد وهم به وسعت وگشایش در امور وکارها و رهایی از فشار های زندگی،این وعده دردنیا وافزون بر پاداش اخروی آنان است.
مهاجری که جز خدامحبوبی ندارد وبرای فراگیری احکام خدا وادراک محضر رسول خدا(ص)با ایثار بسیار وچشم پوشی از لذت های زندگی،هجرت را برگزیند ودر بین راه هجرت به سوی خدا ورسول(ص) رحلت کند اجر او را فقطخدا می داند وهیچ کس از کمیت وکیفیت آن با خبر نیست ونه فقط به مقدار نیت وراهی که پیموده،بلکه بیش ازآن ونیز از بهشت موعود برتر است ودرجه آن راخداوند طبق حکمت خود تعیین می فرماید.
هجرت دینی اقسامی دارد که همگی مشمول آیه مورد بحث اند، هرچند درجات آن ها یکسان نبوده واجر مهاجران آن همسان نیست مانند هجرت برای تمکن ازامتثال احکام دینی، هجرت برای فراگیری احکام وحکم الهی ومعرفت دستورهای دینی،هجرت برای تشکیل دولت دینی وحکومت اسلامی،هجرت برای حفظ جان که مقدمه تبلیغ احکامی است.
منبع: تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی،ج20،ص250