کارگاه علوم ومعارف قرآنی 13

خلافت الهی

در آیه 33-30 سوره بقره خداوند می فرماید: واذقال ربک للملائکه انی جاعل فی الارض خلیفه

می خواهیم ببینیم منظور از خلافت چیست و اگر بتوان به آن مقام گفت چه مقامی بوده و نیز می خواهیم بدانیم خلافت از کیست و نیز آیا این خلافت اختصاص به شخص حضرت آدم دارد یا همه انسانها؟

مفهوم خلافت: خلافت از ریشه­ ی خلف به معنای پشت سر، فعلی که از آن گرفته ­اند، به معنای پشت سرآمدن و لازمه آن جانشین شدن است. منظور از خلیفه  در آیه شریفه چیست؟ کسانی که با بینش اسلامی آشنایند می­دانند که از دیدگاه اسلام حکومت از آن خداست و هر کس بخواهد حکومت حقی داشته باشد باید از سوی خدا منصوب شده باشد. پس کسی که از سوی خدا نصب شود، طبعا خلیفه خداست. این خلافتی است در یک امر تشریعی و جعلی و لیاقتی. ملاک تفویض خلافت الهی از سوی خدا به آدم چه بود؟ ملاک علم به اسماء شاید بتوان گفت ملاک خلافت جامعیت بین اسماء است. یعنی موجودی لایق خلافت است که همه اسماء را بداند آیا این خلافت ویژه حضرت آدم است یا در انسانهای دیگری نیز ممکن است؟ آیه دلالتی بر اعضا ندارد و در میان نوع انسان افراد دیگری یافت می­شوند که به آن مقام می­رسند منتها چون خلفاء غیر حضرت آدم از نسل حضرت آدم بودند می­بایست قانون توالد و تناسل بر بشر حاکم می­شد و افراد زیادی بوجود خواهد داشت زیرا چنانکه گفتیم غرض اصلی و آخرین نکته: اینکه تا پایان خلقت انسان، خلیفه خدا بر زمین وجود خواهد داشت زیرا چنانکه گفتیم غرض اصلی همین است و اگر این موضوع منتفی گردد نقض غرض خواهد شد