مصونیت قرآن از تحریف
شبهه تحریف قرآن از گذشته ها ی دور مطرح بوده و پیوسته مورد انکار علمای بزرگ اسلام بوده است و در این باب کتب حدیث اهل سنت و شیعه روایاتی آمده است. بررسی شبهه تحریف قرآن به دلیل ارتباط با حجیت ظواهر قرآن اهمیت دارد و لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد. این بحث در سه بخش مطرح می شود:
1- دلایل نفی تحریف
2- آرای علمای بزرگ اسلام در این مورد
3- بررسی روایات منقول از اهل سنت و شیعه
در این مبحث به دلیل اطاله ی کلام به دلایل نفی تحریف اکتفا می کنیم.
تحریف در لغت
تحریف از ریشه «حرف» به معنای کناره می باشد. در سوره حج آیه 11 می خوانیم « و بعضی از مردم خدا را در کناره می پرستند (یعنی تنها با زبان نیایش می کنند و ایمان قلبشان ضعیف است) پس اگر خیری به آنها برسد بدان اطمینان می یابند اما اگر ناگواری برای امتحان به آنها برسد دگرگون می شوند( و به کفر رو می آورند)»
تحریف کلام کناره زدن از مسیر طبیعی آن است. مسیر طبیعی الفاظ و عبارات همان افاده معانی حقیقی و مراد واقعی آن هاست و در صورت انحراف از آن معانی تحریف تحقق می یابد. اینگونه تحریف را تحریف معنوی می گویند. در قرآن هرکجا واژه تحریف آمده همین معنا منظور است. طبرسی در تفسیر آیه « یحرفون الکلم عن مواضعه: مائده 13» می گوید: آن را برخلاف آنچه خداوند اراده کرده تفسیر می کنند و آن بد تاویل کردن است. (تفسیر طبرسی جلد 2 ص 173)
دلایل نفی تحریف
1- گواهان تاریخ
قرآن از ابتدای نزول مورد حمایت و عنایت همگان به ویژه مسلمانان بوده است. پیامبر اکرم(ص) شخصا محافظ قرآن بودند و پیوسته دستور حفظ و ضبط و ثبت آن را می دادند و مسلمانان بدین منظور نسخه های متعدد تهیه می کردند و در صندوق یا کیسه های مخصوص نگهداری می کردند.
علاوه بر آن دانشمندان علوم اسلامی همیشه به قرآن نیازمند بوده و با آن سر و کار داشتند و این نیاز عامل مهمی در حراست قرآن می باشد.
2- ضرورت تواتر قرآن
یکی از دلایل مهم دفع شبهه تحریف مساله ضرورت تواتر قرآن است. شرط پذیرفت قرآن متواتر بودن آن است یعنی همگان آن را دست به دست و سینه به سینه بطور همگانی نقل کرده باشند و این اصل یکی از مسائل ضروری اسلام و مورد اتفاق علماست.
علامه حلی در زمینه نفی تحریف می نویسند: «اتفاق علما بر آن است که هرچه از قرآن متواتر به ما رسیده است حجت و در غیر اینصورت فاقد اعتبار است زیرا قرآن سند نبوت و معجزه جاوید اسلام است لذا تا به سر حد تواتر نرسد نمی تواند نسبت به صحت نبوت یقین آور باشد. بنابراین امکان ندارد آن چه راویان در این باره از مسموعات خود به صورت غیر متواتر روایت کرده اند بپذیریم زیرا راوی واحد هرچه راستگو باشد اگر آنچه نقل کرده با عنوان قرآنی نقل کرده باشد قطعا خطا کرده است و اگر با غیر این عنوان باشد مردود است زیرا یا روایتی است که از پیامبر اکرم(ص) شنیده است یا نظر شخصی خود اوست که هرگز به عنوان آیات قرآنی حجیت شرعی نخواهد داشت» (بروجردی، البرهان، ص111)
3- مساله اعجاز قرآن
مساله دیگری که با شبهه تحریف منافات دارد و قاطعانه آن را رد می کند مساله اعجاز قرآن است که علما آن را بزرگترین دلیل بر رد شبهه تحریف دانسته اند. زیرا احتمال زیادت همان گونه که برخی از خوارج سوره یوسف را افزوده شده بر قرآن می دانند چون عاشقانه است یا کاستن دو سوره معوذتان بر طبق نظر عبدلله بن مسعود به کلی منتفی است چون لازمه افزودن بر قرآن امکان هم آوردی با قرآن است که بشر توانایی آن را ندارد و هرگز نمی تواند و خداوند در قرآن فرموده است: بگو اگر انسان ها و پریان اتفاق کنند که همانند این قرآن بیاورند همانند آن نتوانند آورد هرچند یکدیگر را کمک کنند(اسراء 88)
همچنین کم نمودن از قرآن نیز موجب می گردد تا نظم کلام به هم بخورد و از بین برود و نظم نوین نمی تواند همان سبک و اسلوب بلاغی اولیه را داشته باشد و نباید گفت که نظم نوین همان نظم الهی و وحی است. پس هرگونه گمان زیادت یا نقص یا تبدیل در کلمات قرآن با اعجاز قرآن منافات دارد.
4- ضمانت الهی
روشن ترین دلیل بر رد شبهه تحریف ضمانتی است که خداوند متعال عهده دار شده که قرآن را پیوسته از گزند آفات حفظ نماید « انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون». این آیه سلامت قرآن را از هرگونه گزندی تضمین می کند. قرآن سند اسلام و دلیل صحت نبوت است تزلزل در آن یعنی تزلزل اساس اسلام که برخلاف ضرورت عقل و دین می باشد بنابراین خداوند حکیم و توانا خود حراست آن را تضمین نموده است. خداوند حکیم است هرگز کار بیهوده نمیکند. حمید است پیوسته کارهایش مورد ستایش است. پس قرآنی را که چنین مقام والایی نازل کرده باشد آینده آن حساب شده و برای همیشه محفوظ است.
5- عرضه روایات بر قرآن
یکی از دلایل عدم تغییر و تحریف قرآن در طول تاریخ روایاتی است که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. ازجمله فرموده اند: برای رسیدن به هر حقی حقیقتی است که آن حق را آشکار می کند و برای پی بردن به هر درستی و راستی نوری وجود دارد که به آن راهنمایی می کند( و قرآن همان حقیقت و نوری است که روشنگر حقیقت ها و صواب است) پس هر چه (از احادیث) با قرآن موافق باشد آن را برگزینید و هر چه با آن مخالف باشد واگذارید.
پس اگر احتمال می رفت که قرآن مورد تحریف و دستبرد قرار گیرد آیا می توانست معیار سنجش قرار گیرد؟
هرگز. پس قرآن باید همواره سلامت و به دور از تحریف باشد تا بتواند معیار سنجش حق و باطل باشد.
6- نصوص اهل بیت(ع)
در زمینه رفع شبهه تحریف روایات خاصی از ائمه اطهار (ع) در دست است که بطور کلی احتمال تحریف را در قرآن نفی می کند و شیعه امامیه نیز به پیروی از اهل بیت معتقدند قرآن از هرگونه تحریف مصون بوده است.
شیخ مفید از جابر و از امام باقر(ع) روایت می کند که فرمودند: « موقع ظهور حضرت مهدی (عج) به مردم قرآن می آموزد آن گاه مشکل ترین کار در این امر مساله ترتیب مصحف شریف است زیرا ترتیب مصحف حضرت با ترتیب فعلی این مصحف تفاوت دارد» الارشاد ص365
به این ترتیب قرآنی که حضرت ارائه می دهد به جز در ترتیب و نحوه تالیف آیات و سوره ها تفاوت دیگری با مصحف موجود ندارد.
برگرفته از کتاب علوم قرآنی نوشته محمد هادی معرفت
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA
/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
مصونیت قرآن از تحریف
شبهه تحریف قرآن قرآن از گذشته ها ی دور مطرح بوده و پیوسته مورد انکار علمای بزرگ اسلام بوده است و در این باب کتب حدیث اهل سنت و شیعه روایاتی آمده است. بررسی شبهه تحریف قرآن به دلیل ارتباط با حجیت ظواهر قرآن اهمیت دارد و لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد. این بحث در سه بخش مطرح می شود:
1- دلایل نفی تحریف
2- آرای علمای بزرگ اسلام در این مورد
3- بررسی روایات منقول از اهل سنت و شیعه
در این مبحث به دلیل ...........کلام به دلایل نفی تحریف اکتفا می کنیم.
تحریف در لغت
تحریف از ریشه «حرف» به معنای کناره می باشد. در سوره حج آیه 11 می خوانیم « و بعضی از مردم خدا را در کناره می پرستند (یعنی تنها با زبان نیایش می کنند و ایمان قلبشان ضعیف است) پس اگر خیری به آنها برسد بدان اطمینان می یابند اما اگر ناگواری برای امتحان به آنها برسد دگرگون می شوند( و به کفر رو می آورند)»
تحریف کلام کناره زدن از مسیر طبیعی آن است. مسیر طبیعی الفاظ و عبارات همان افاده معانی حقیقی و مراد واقعی آن هاست و در صورت انحراف از آن معانی تحریف تحقق می یابد. اینگونه تحریف را تحریف معنوی می گویند. در قرآن هرکجا واژه تحریف آمده همین معنا منظور است. طبرسی در تفسیر آیه « یحرفون الکلم عن مواظعه: مائده 13» می گوید: آن را برخلاف آنچه خداوند اراده کرده تفسیر می کنند و آن بد تاویل کردن است. (تفسیر طبرسی جلد 2 ص 173)
دلایل نفی تحریف
1- گواهان تاریخ
قرآن از ابتدای نزول مورد حمایت و عنایت همگان به ویژه مسلمانان بوده است. پیامبر اکرم(ص) شخصا محافظ قرآن بودند و پیوسته دستور حفظ و ضبط و ثبت آن را می دادند و مسلمانان بدین منظور نسخه های متعدد تهیه می کردند و در صندوق یا کیسه های مخصوص نگهداری می کردند.
علاوه بر آن دانشمندان علوم اسلامی همیشه به قرآن نیازمند بوده و با آن سر و کار داشتند و این نیاز عامل مهمی در حراست قرآن می باشد.
2- ضرورت تواتر قرآن
یکی از دلایل مهم دفع شبهه تحریف مساله ضرورت تواتر قرآن است. شرط پذیرفت قرآن متواتر بودن آن است یعنی همگان آن را دست به دست و سینه به سینه بطور همگانی نقل کرده باشند و این اصل یکی از مسائل ضروری اسلام و مورد اتفاق علماست.
علامه حلی در زمینه نفی تحریف می نویسند: «اتفاق علما بر آن است که هرچه از قرآن متواتر به ما رسیده است حجت و در غیر اینصورت فاقد اعتبار است زیرا قرآن سند نبوت و معجزه جاوید اسلام است لذا تا به سر حد تواتر نرسد نمی تواند نسبت به صحت نبوت یقین آور باشد. بنابراین امکان ندارد آن چه راویان در این باره از مسموعات خود به صورت غیر متواتر روایت کرده اند بپذیریم زیرا راوی واحد هرچه راستگو باشد اگر آنچه نقل کرده با عنوان قرآنی نقل کرده باشد قطعا خطا کرده است و اگر با غیر این عنوان باشد مردود است زیرا یا روایتی است که از پیامبر اکرم(ص) شنیده است یا نظر شخصی خود اوست که هرگز به عنوان آیات قرآنی حجیت شرعی نخواهد داشت» (بروجردی، البرهان، ص111)
3- مساله اعجاز قرآن
مساله دیگری که با شبهه تحریف منافات دارد و قاطعانه آن را رد می کند مساله اعجاز قرآن است که علما آن را بزرگترین دلیل بر رد شبهه تحریف دانسته اند. زیرا احتمال زیادت همان گونه که برخی از خوارج سوره یوسف را افزوده شده بر قرآن می دانند چون عاشقانه است یا کاستن دو سوره معوذتان بر طبق نظر عبدلله بن مسعود به کلی منتفی است چون لازمه افزودن بر قرآن امکان هم آوردی با قرآن است که بشر توانایی آن را ندارد و هرگز نمی تواند و خداوند در قرآن فرموده است: بگو اگر انسان ها و پریان اتفاق کنند که همانند این قرآن بیاورند همانند آن نتوانند آورد هرچند یکدیگر را کمک کنند(اسراء 88)
همچنین کم نمودن از قرآن نیز موجب می گردد تا نظم کلام به هم بخورد و از بین برود و نظم نوین نمی تواند همان سبک و اسلوب بلاغی اولیه را داشته باشد و نباید گفت که نظم نوین همان نظم الهی و وحی است. پس هرگونه گمان زیادت یا نقص یا تبدیل در کلمات قرآن با اعجاز قرآن منافات دارد.
4- ضمانت الهی
روشن ترین دلیل بر رد شبهه تحریف ضمانتی است که خداوند متعال عهده دار شده که قرآن را پیوسته از گزند آفات حفظ نماید « انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون». این آیه سلامت قرآن را از هرگونه گزندی تضمین می کند. قرآن سند اسلام و دلیل صحت نبوت است تزلزل در آن یعنی تزلزل اساس اسلام که برخلاف ضرورت عقل و دین می باشد بنابراین خداوند حکیم و توانا خود حراست آن را تضمین نموده است. خداوند حکیم است هرگز کار بیهوده نمیکند. حمید است پیوسته کارهایش مورد ستایش است. پس قرآنی را که چنین مقام والایی نازل کرده باشد آینده آن حساب شده و برای همیشه محفوظ است.
5- عرضه روایات بر قرآن
یکی از دلایل عدم تغییر و تحریف قرآن در طول تاریخ روایاتی است که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. ازجمله فرموده اند: برای رسیدن به هر حقی حقیقتی است که آن حق را آشکار می کند و برای پی بردن به هر درستی و راستی نوری وجود دارد که به آن راهنمایی می کند( و قرآن همان حقیقت و نوری است که روشنگر حقیقت ها و صواب است) پس هر چه (از احادیث) با قرآن موافق باشد آن را برگزینید و هر چه با آن مخالف باشد واگذارید.
پس اگر احتمال می رفت که قرآن مورد تحریف و دستبرد قرار گیرد آیا می توانست معیار سنجش قرار گیرد؟
هرگز. پس قرآن باید همواره سلامت و به دور از تحریف باشد تا بتواند معیار سنجش حق و باطل باشد.
6- نصوص اهل بیت(ع)
در زمینه رفع شبهه تحریف روایات خاصی از ائمه اطهار (ع) در دست است که بطور کلی احتمال تحریف را در قرآن نفی می کند و شیعه امامیه نیز به پیروی از اهل بیت معتقدند قرآن از هرگونه تحریف مصون بوده است.
شیخ مفید از جابر و از امام باقر(ع) روایت می کند که فرمودند: « موقع ظهور حضرت مهدی (عج) به مردم قرآن می آموزد آن گاه مشکل ترین کار در این امر مساله ترتیب مصحف شریف است زیرا ترتیب مصحف حضرت با ترتیب فعلی این مصحف تفاوت دارد» الارشاد ص365
به این ترتیب قرآنی که حضرت ارائه می دهد به جز در ترتیب و نحوه تالیف آیات و سوره ها تفاوت دیگری با مصحف موجود ندارد.
برگرفته از کتاب علوم قرآنی نوشته محمد هادی معرفت