باسمه تعالی
علم غیب در قرآن
آیات قرآن در زمینه علم غیب دو دسته است: نخست آیاتی که علم غیب را مخصوص خداوند معرفی کرده است و از غیر او نفی می کند مانند: «و عنده مفاتح الغیب لا یعلمها الاّ هو.» انعام/59 کلیدهای غیب به دست اوست و جز او کسی آن ها را نمی داند.
گروه دوم آیاتی است که به روشنی نشانه آگاهی اجمالی از غیب است.
مانند: «و ما کان الله لیطلعکم علی الغیب و لکن الله یجتبی من رسله من یشاء» آل عمران/179 چنان نبود که خدا شما را از علم غیب آگاه کند ولی خداوند از میان رسولان خود هر کسی را بخواهد بر می گزیند
در اینجا طرق مختلفی برای جمع میان آیات وجود دارد:
الف) منظور از اختصاص علم غیب به خدا علم ذاتی و استقلالی است بنابراین غیر او مستقلا هیچ گونه آگاهی از غیب ندارند و دیگران هر چه دارند از ناحیه خداست، به الطاف و عنایات اوست و جنبه تبعی دارد. شاهد این جمع همین آیه فوق است که می گوید: خداوند هیچ کس را از اسرار غیب آگاه نمی کند مگر رسولانی که برگزیده او هستند.
ب) اسرار غیب دو گونه است: قسمتی مخصوص خداست و هیچ کس جز او نمی داند مثل قیام قیامت و مانند آن و قسمتی از آن را به انبیاء و اولیاء می آموزد چنان چه علی(ع) می فرماید: علم غیب تنها علم قیامت است که آگاهی از زمان قیامت مخصوص خداست و اوست که باران را نازل می کند و آن چه در رحم مادران است را میداند و هیچ کس نمی داند فردا چه می کند یا در چه سرزمینی می میرد.(نهج البلاغه/خطبه 128)
ج) خداوند بالفعل از همه اسرار غیب آگاه است ولی انبیاء و اولیاء ممکن است بالفعل بسیاری از اسرار غیب را ندانند اما هنگامی که اراده کنند خداوند به آنها تعلیم می دهد، این اراده نیز با اذن و رضای خدا انجام می شود. شاهد این جمع روایاتی است که در کتاب اصول کافی با عنوان «ان الائمة اذا شاءوا ان یعلموا علموا.» امامان هرگاه بخواهند چیزی را بدانند به آن ها تعلیم داده می شود.
نمونه هایی از علم غیب پیامبر(ص) و حضرت علی(ع): روزی شتر رسول خدا(ص) گم شد منافقین طعنه زدند و گفتند: او ما را از اسرار آسمان ها خبر می دهد ولی نمی داند شترش کجاست وقتی این سخن طعن آمیز به گوش پیامبر رسید، فرمود: تمام اخباری که از آسمان ها می گویم از طرف خداست و خدا مرا به همه اسرار آگاه کرده است. پس جای شتر را به آنها نشان داد و فرمود: افسارش به درختی گیر کرده است، رفتند و شتر را در همان حالی که پیامبر(ص) گفته بود یافتند(بحارالانوار، ج 18، ص 109)
همچنین حضرت علی(ع) از امور غیبی مختلفی خبر داد از جمله فتنه بنی امیه و شهادت خود و حکومت بیست ساله حجاج و مکر و حیله طلحه و زبیر و نیز شهادت چند نفر از یارانش مانند: میثم تمّار، کمیل، حجر بن عدی و ...
ائمه دیگر نیز نمونه های فراوان از علم غیب داشتند که در این جا فقط به دو نمونه اکتفا شد.
منبع:
1. تفسیر نمونه، ج 25، ص 142
2.کتاب یکصد پنجاه موضوع از قرآن کریم و احادیث اهل بیت نوشته اکبر دهقان، ص 77 و 78