اولین آیه و سوره
درباره اولین آیه یا سوره ی نازل شده چهار نظر وجود دارد: 1- گروهی معتقدند اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شد
J-
سه یا پنج آیه از اول سوره ی علق می باشد که مقارن با بعثت پیامبر (ص) نازل شده است . هنگامی که فرشته فرود آمد و پیامبر را ندا داد و به او گفت : بخوان ، گفت :چه بخوانم ؟ گفت : اقرا باسم ربک الذی خلق .....
از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود : ( اول ما نزل علی رسول (ص) بسم اله الرحمن الرحیم . اقرا باسم ربک.... و آخر ما نزل علیه : اذا جاء نصراله .......)
2- گروهی معتقدند : نخستین سوره ی نازل شده مدثر است . از ابن سلمه روایت است که از جابر بن عبداله انصاری سوال کردم : کدامین سوره یا آیه ی قرآن برای نخستین بار نازل شده ؟ گفت «یا ایها المدثر » گفتم : پس « اقرا باسم ربک » چه ؟ گفت : گفتاری که از رسول اکرم (ص) را شنیدم را باز گو می کنم که فرمود : مدتی در غار حراء بودم هنگامی که از کوه پایین آمدم ندایی شنیدم ، سر به آسمان بلند کردم ناگهان جبرئیل رادیدم . به خانه آمدم لرزشی مرا فرا گرفت ، نزد خدیجه آمدم خواستم مرا بپوشاند. آن گاه «یا ا یها المدثر،قم فانذر» نازل شده.
گروهی از این حدیث استفاده کرده و اولین سوره نازل شده بر پیامبر را یا ایها المدثر دانسته اند درصورتی که این حدیث اشاره ای به این امر ندارد.
3- گروهی اولین سوره نازل شده را سوره فاتحه می دانند. زمخشری می گوید«بیشتر مفسرین بر این عقیده اند که سوره فاتحه اولین سوره نازل شده قرآن است .» علامه طبرسی از استاد احمد زاهد در کتاب ایضاح به نقل از سعیدابن ال مسیب از مولا امیر المومنین (ع) فرمود از پیامبر از ثواب قرائت قرآن سوال نمودند پس آن حضرت ثواب هر سوره را بیان نمود به ترتیب نزول سوره ها .پس اولین سوره ای را که درمکه نازل شده سوره فاتحه برشمرد. در کتاب دارالسلام از محمد تقی نوری آمده است که سوره حمد قبل از نبوت پیامبر و به صورت رویای صادقه بر پیامبر الهام شده است. میان این سه نظر می توان به گونه ای جمع کرد. زیرا نزول سه یا پنج آیه از اول سوره علق به طور قطع در ابتدای بعثت بوده است و این نظر مورد اتفاق نظر است. بعد چند آیه ا ول سوره مدثر نازل شده و اولین سوره کامل که بر پیامبر نازل شده سوره حمد است و به نام فاتحه الکتاب خوانده می شود. پس اگر ترتیب سوره ها را از نظر ابتدای سوره ها در نظر بگیریم اولین سوره علق است و اگرسوره کامل را ملاک بدانیم اولین سوره کامل سوره حمد است.
4- معتقدان به این قول به روایتی استدلال می کنند که واحدی نقل می کند که گفتند نخستین چیزی که از قرآن نازل شده بسم الله الرحمن الرحیم سوره اقراء می باشد.ولی به این سخن هم پاسخ داده اند و گفته اند در ابتدای تمام سوره ها بسم الله وجود دارد. اگر بسم الله الرحمن الرحیم را آیه ای جدا بدانیم نخستین آیه ای است که نازل شده است . باید اضافه کنیم که طبری در روایتی از ابن عباس نقل می کند که درآغاز نزول جبرئیل استفاده را به پیامبراکرم آموخت. سپس گفت : بگو بسم الله الرحمن الرحیم . درهر حال بسم الله اولین کلمه ای است که بر پیامبرنازل شده است .
برگرفته از کتابهای
ا- تاریخ قرآن کریم از محمد باقر حجتی
2-علوم قرآنی از محمد هادی معرفت
3- تاریخ قرآن دکتر محمود رامیار